“Faust is als een grote kermis met literaire attracties.”
Interview met schrijver Tom Lanoye over de voorstelling OustFaust
Tom Lanoye is een Belgische romancier, columnist en theaterauteur. Hij ontving voor zijn oeuvre verschillende grote prijzen en er is werk van hem vertaald en gespeeld in meer dan vijftien talen. Op verzoek van regisseur Theu Boermans scheef hij een nieuwe versie van Goethes Faust, die hij de titel OustFaust gaf.
Wat ging er door je heen toen Theu Boermans je vroeg Faust te bewerken?
“Ik wilde met een rechte rug salueren. Goethes Faust: dat is een Duits monument. Maar zodra ik het Duits begon te ontcijferen, viel alles op z’n plek. Wat een speelwaardige en humoristische tekst! De meeste vertalingen richten zich puur op de inhoud, op weetjes en verbanden, en gaan daarmee voorbij aan de spitsvondige dartelheid van de tekst. Goethe plaagt, speelt, haalt dingen doelbewust onderuit. Op een virtuoze manier gebruikt hij verschillende literaire vormen door elkaar heen – alexandrijnen, scheldpartijen, liedjes, gebeden, parodieën op gebeden, te midden van heksen, goden en de duivel. Die oude Goethe stoffig? Het bewerken van Faust voelde voor mij als één grote kermis met literaire attracties die ik mocht heruitvinden. Het is zó modern, postmodern zelfs. Je kunt bijna niet begrijpen dat de nazi’s het zo mooi vonden.”
Hoe heb je aan zo’n mythische tekst toch een Lanoye-draai kunnen geven?
“De beste manier om Faust eer te bewijzen is door zowel respectvol als respectloos te zijn. Als je ziet wat Goethe allemaal uithaalt met heilig materiaal, met de grote heilige iconen van zijn tijd, kun je niet anders dan hetzelfde doen. Het is ook goed om te beseffen dat Faust ooit geen monument was, maar gewoon een lekkere toneeltekst waar acteurs graag mee speelden. Dat geldt ook voor OustFaust: het is geen tekst die als een bijbel moet worden voorgelezen in de kerk, maar een muziekpartituur waarmee Theu en de acteurs hun eigen gang kunnen gaan.”
Hoe verschilt jouw OustFaust van Goethes Faust?
“Allereerst hebben Greta, Strauss en Helena veel grotere rollen. Mafisto, de duivel, is ook meer in balans. Daarnaast heeft God het veld moeten ruimen voor een nieuwe soort godsdienst: wetenschap. De wetenschap gebruikt het menselijk lichaam in haar onderzoek naar het bestaan, maar de moderne duivel zegt: ‘Fuck it, je krijgt een lichaam om alles te proberen waar genot en wellust je toe dicteren.’ Onze Mafisto, de nachtburgemeester, staat voor hyper-existentialistisch genot. Je bent, dus je geniet, en hebt het recht om alles naar je eigen hand te zetten. En hoewel wetenschap ons kan helpen te onderzoeken en te formuleren, blijven we opgescheept zitten met het allergrootste mysterie: de reden van het menselijk bestaan. Die vraag was er bij de oude Grieken, bij Goethe en nu nog steeds.”
Over de voorstelling
De door de pandemie moegestreden arts-wetenschapper Faust (Romana Vrede) komt tot de pijnlijke conclusie dat jarenlang studeren geen échte kennis over het leven heeft opgeleverd en besluit alles los te laten om zich radicaal aan het leven over te geven – ‘zich doodleven’: dat is het motto.