“Humor is een van de belangrijkste medicijnen die we hebben.”
Wat zijn de meest briljante dingen in jouw leven? Wat maakt het de moeite waard? Een wandeling in de herfstregen misschien? Een hond aaien? Rennen door het schuim van de golven? In de voorstelling Every Brilliant Thing van Het Nationale Theater vertellen acteurs Tamar van den Dop en Bram Suijker het verhaal van een persoon die vanaf haar/zijn zevende levensjaar alle briljante dingen opschrijft die zij/hij beleeft, met als doel de sombere dingen in het leven een weerwoord te bieden. Zo ontstaat er een gigantische lijst van dingen die het leven kleur geven. Om de beurt geven de acteurs invulling aan hetzelfde personage, Van den Dop als vrouw, Suijker als man. Het publiek voorziet hen op een laagdrempelige manier van tegenspel. Zo maken ze samen een lichtvoetige en geestige voorstelling over depressie en suïcide.
Door Sara van der Kooi
“Op een geestige manier over dergelijk zware onderwerpen praten, dat is behoorlijk taboedoorbrekend”, aldus Tamar van den Dop. “Every Brilliant Thing is het verhaal van iemand aan de hand van een lijst die zij heeft gemaakt voor haar depressieve moeder. Door die lijst, die ik samen met het publiek lees, ontvouwt zich haar levensgeschiedenis. Je hoort hoe het is om met een depressieve en suïcidale ouder op te groeien en zelf later ook te kampen met depressies. Wat ik zo bijzonder vind aan dit stuk, is dat het niet zwaar maar juist heel troostrijk en geestig is. Zelf denk ik dat humor een van de belangrijkste medicijnen is die we hebben, dus ik begrijp de keuze van de Britse schrijver Duncan Macmillan voor deze aanpak heel goed. Het stuk is geniaal geschreven, met heel veel vaart en zelfspot. Maar ook met heel veel liefde en mededogen. Want als je mag gniffelen of lachen, mogen ook de tranen dichterbij komen. Het raakt je juist dieper.”
Niet-liegen
De schrijver heeft expliciet aangegeven dat deze tekst gespeeld kan worden door elke acteur, ongeacht gender, leeftijd, etnische achtergrond en dergelijke. Suijker en Van den Dop geven er dan ook echt hun eigen draai aan.
“Ik heb minder dan ooit de neiging om er een ‘toneelrol’ van te maken,” zegt Bram Suijker. “Het verhaal dat we vertellen is zo universeel. Het gaat gewoon over somberheid, over hoe daarmee om te gaan. Dat moet je dus zo eerlijk mogelijk doen; het is immers ook jouw verhaal. Het is een soort liegen en niet-liegen tegelijk: ik vertel een verhaal over mijn ouders maar dat zijn mijn ouders niet. Toch ben ik wel gewoon eerlijk over mijn gevoelens. Ik vertel over de eerste keer dat ik verliefd werd, hoe dat was. Dan ben ik enerzijds aan het liegen, omdat ik tekst zeg, maar anderzijds vertel ik de waarheid die ik ook zelf zo heb ervaren.”
Zintuiglijker
Allebei hebben ze wat aanpassingen in de tekst aangebracht om die meer bij henzelf te laten passen. Wanneer bijvoorbeeld op de briljante-dingen-lijst bepaalde Britse jeugdtv-programma’s staan, voelt het als niet meer dan logisch dat ze die aanpassen naar hun eigen (jeugd)ervaringen. Van den Dop: “Soms vond ik de tekst iets teveel vanuit het perspectief van een jongen geschreven. Meisjes zijn vaak, althans dat geldt voor mijzelf, tactieler, zintuiglijker. Dus ik heb enkele briljante dingen toegevoegd zoals ‘je natte haar in de zon laten drogen’. Zachte dingen die lekker ruiken en zo.”
Acceptatie
Muziek speelt een cruciale rol in de voorstelling. Het hoofdpersonage maakt contact met zijn/haar vader door het draaien en verzamelen van oude lp’s. Suijker: “Soms is het heel moeilijk om echt naar iemand te luisteren, te horen wat iemand ècht bedoelt. Maar er bestaat muziek die wel naar je luistert, die wel helpt. Dan voel je dat je mag ontspannen in wat en hoe je bent.”
Dit thema, acceptatie, ligt als een onderstroom onder de hele voorstelling. “In onze maatschappij hebben de onderwerpen depressie en suïcide behoefte aan acceptatie”, vindt Bram Suijker. “Onze wereld – en helemaal de sociale media - is high op positiviteit. Vandaar ook al die burn-outs. Het moet je allemaal maar lukken, een carrière hebben en een gezin en alles, alles, alles. Wat er allemaal van je verwacht wordt - wat je dènkt dat er allemaal van je verwacht wordt. In dat stramien is gewoon geen enkele ruimte voor somberte. Terwijl iedereen weleens somber is. En tegelijkertijd vertellen wij met Every Brilliant Thing een verhaal dat ook een beetje troost biedt.”