Predikant Bernardus Smijtegelt

Op 20 aug 1665 wordt Bernardus geboren in Goes. Veel weet ik niet over hem. Ik weet niet of hij een activist was of dat hij iemand was die zich flink opwond over onrecht. Ik weet ook niet of Bernardus het type was dat altijd op de barricade stond.

Ik weet niet hoe hij als jongen was of als jongeman. Ik weet alleen dat hij een predikant werd van de gereformeerde kerk.

Het jaar is 1732, Bernardus is bijna 60 en omdat de West-Indische Compagnie het monopolie op de Atlantische handel verloor (dat wil zeggen de handel in suiker, rum, katoen, zilver en tabak en het ontvoeren, kidnappen, verschepen – vaak met de dood tot gevolg – van mensen) kreeg de Middelburgse Commercie Compagnie de kans om zich nu volledig te gaan richten op de handel in mensen. De mensen in de Zeeuwse steden werden rijker en machtiger en heel Zeeland floreerde vanwege de handel in zwarte lichamen.

Predikant Bernardus Smijtegelt, deze bijna bejaarde gereformeerde witte predikant in Goes – op papier kunnen hij en ik onmogelijk verder uit elkaar liggen – werd een held.

Het verhaal gaat dat predikant Bernardus Smijtegelt vanaf zijn kansel fulmineerde tegen zijn toehoorders of ze het nou wilden horen of niet:

„De handel in mensen is een grove en vreselijke zonde. Deze verhandelde Afrikaanse mensen zijn diefelijk ontstolen uit hun vaderland. Die een mens steelt, zegt God, zal zeker gedood worden. Dat soort dieverij wordt begaan in de slavenhandel. Is het niet droevig, dat christenen daarvan een handel hebben gemaakt?”

In zijn tijd was Smijtegelt bij het vrome volk een gevierd predikant over wie verschillende volksverhalen de ronde doen.

Het bekendste is ‘De engelenwacht’. Dit is de korte versie:

„Op een avond wachtten twee mannen bij de Herengracht in Middelburg de dominee op om hem eens flink aan te pakken. Toen hij over een brug aan kwam lopen bleek hij echter niet alleen te zijn. Toen de mannen dit later vertelden, bleek dat Smijtegelt toch alleen was geweest. Zijn begeleiders zouden engelen zijn geweest die hem hadden beschermd. Het bruggetje waarover hij gelopen had kreeg hierom in de volksmond de naam ‘het Smietegeltbruggetje’. Dit is helaas jaren geleden gesloopt.”

Door Romana Vrede. Dit verhaal lees je ook in het NRC.