Theater voor doven en slechthorenden
In Nederland zijn er ruim 1,5 miljoen dove en slechthorende mensen. Binnen deze doelgroep zijn er grofweg drie verschillende groepen: mensen die slechthorend zijn, mensen prelinguaal doof zijn (doof bij de geboorte of voor het derde levensjaar) en mensen postlinguaal doof zijn (later in het leven, na de ontwikkeling van gesproken taal). Bij 30 decibel of meer gehoorverlies, noemen we iemand slechthorend. Als iemand 90 decibel of meer gehoorverlies heeft, is diegene officieel medisch doof.
Deze drie doelgroepen communiceren op verschillende manieren en hebben ook bij theaterbezoek dus verschillende toegankelijkheidsmiddelen nodig. Nederlanders die prelinguaal doof zijn, hebben vaak (niet altijd) Nederlandse gebarentaal als eerste taal. Nederlands is voor hen een tweede taal, dus een tekstueel hulpmiddel zoals boventiteling is voor deze groep minder effectief. Andersom zijn mensen die later in het leven doof geworden zijn vaak niet vloeiend in Nederlandse gebarentaal.
Het is belangrijk om ervan bewust te zijn dat een toegankelijkheidsmiddel wat voor de één werkt, niet altijd ook werkt voor de ander. Om theater toegankelijk te maken is het belangrijk om te luisteren naar je doelgroepen, samen te werken met experts en grondig te evalueren.
Bronnen statistieken: Kentalis, WatTelt
Tips voor theaters
Ringleiding
Wanneer je slechthorend bent, kan een ringleiding of FM gehoorondersteuning die aansluit op een gehoorapparaat al een groot verschil maken. Die zorgt ervoor dat het geluid versterkt binnenkomt in het gehoorapparaat en het omgevingsgeluid deels wordt weggehaald.
Het kan ook helpen om mensen die slechthorend zijn plekken vooraan in de zaal aan te bieden, waar het geluid wat harder binnenkomt en zij het mondbeeld van de acteurs goed kunnen zien.
Boventiteling bij voorstelling
Voor mensen die later in het leven doof geworden, kan boventiteling, boven het toneelbeeld of op een tablet, met behulp van een schrijftolk, een goed hulpmiddel zijn. Een schrijftolk typt live mee met de voorstelling. Hou er rekening mee dat als je tablets gebruikt, het publiek steeds op- en neer moet kijken. Een lichtkrant in het decor om boventiteling op te tonen kan dit voorkomen.
Ondertiteling bij filmpjes
Voor slechthorenden en postlinguaal doven is het handig als je online content en ander videomateriaal ondertiteld is. Youtube en Instagram hebben bijvoorbeeld mogelijkheden om verhalen automatisch te ondertitelen. Je kunt ook gebruik maken van Amberscript.
Gebarentolk
Mensen die doof geboren zijn, zijn vaak vloeiend in Nederlandse gebarentaal. Een tolk Nederlandse gebarentaal kan hen helpen om een voorstelling te kunnen volgen. Niet alleen tekst, maar ook muziek en soundscape zijn te vertalen in Nederlandse Gebarentaal. Dit is essentieel voor de helderheid van de voorstelling voor doof publiek. Het is belangrijk dat de tolken goed belicht zijn, zodat hun gebaren en mondbeeld goed af te lezen zijn.
Tolk Nederlands met ondersteunende gebaren
Daarnaast kun je voor postlinguaal doven een tolk Nederlands met ondersteunende gebaren overwegen (NmG). NmG behoudt de Nederlandse zinsstructuur en grammatica en is dus makkelijker te volgen voor mensen met Nederlands als eerste taal.
In de dovengemeenschap wordt over het algemeen het woord ‘doventolk’ niet meer gebruikt. Zeg in plaats daarvan ‘tolk Nederlandse gebarentaal’ of ‘gebarentolk.’
- NmG: Nederlands met Gebaren, een combinatie van Nederlandse gesproken taal en Nederlandse gebarentaal
- Schrijftolk: typt op een speciaal toetsenbord live mee
Waar vind je een tolk?
Via tolkcontact.nl kun je een tolk zoeken. Je kunt als theater zelf een tolk regelen, dan wordt deze door het theater betaald. Dove mensen kunnen ook zelf een tolk meenemen. Zij krijgen een bepaald aantal tolkuren vergoed. Overleg hiervoor dus met de doelgroep.
Checklist voor het bezoek
Vooraf
- Neem contact op met lokale organisaties voor het werven van publiek.
- Informeer de bezoekers over voorstellingsbezoek en de inhoud van de voorstelling. Zorg dat de trailers van voorstellingen en ander audiovisueel materiaal op je website ondertiteld is.
- Zorg dat het voorhuispersoneel op de hoogte is van de behoeften van de bezoekers. Zorg eventueel dat ze een paar gebaren kennen voor theater- en horecagerelateerde termen, zodat mensen bijvoorbeeld met gebaren een drankje kunnen bestellen
- Wanneer je gebruik maakt van schrijf- of gebarentolken, zorg ervoor dat zij van te voren over het script van de voorstelling en bij voorkeur ook een registratie bezitten
Bij de voorstelling
- Let op de plaatsing van de gebarentolken. Zijn zij goed te zien voor wie ze nodig heeft? Zijn ze genoeg belicht?
- Let ook op de plaatsing van een schrijftolk. Deze moet overzicht houden over de voorstelling en maakt tijdens de voorstelling typgeluiden. Een plek in de regiecabine is vaak ideaal
Achteraf
- Evalueer met je bezoekers
Voorbeelden uit het veld
Cursussen en trainingen
- Nederlandse Gebarentaal 1 – Universiteit Leiden
- Nederlands met Gebaren Basis – Koninklijke Kentalis
- De Wereld van Doven en Slechthorenden: Cultuur en Identiteit – Koninklijke Kentalis
Wil je snel een gebaar opzoeken? In het gebarenwoordenboek vind je gratis 900 filmpjes van gebaren, met een abonnement heb je toegang tot ruim 16.000 gebaren.
Lees- en kijktips
- Tips voor communiceren met doven en slechthorende mensen in coronatijd - Flyer door WatTelt!
- Zo complex is gebarentaal: een opgetrokken wenkbrauw geeft al een andere betekenis - Sander Becker, Trouw, 27 februari 2021
- Eva Westerhoff helpt misvattingen over ‘doof zijn’ en gebarentaal de wereld - Interview met dove activiste Eva Westerhoff, De normaalste zaak, 2 september 2020
- Sign Language and audio description in theatre - British Council Arts
- Agenda inclusieve podiumkunsten 2020-2024 – Holland Dance Festival, LKCA, Theaters Tilburg, Fonds Podiumkunsten en de British Council
- De Code Diversiteit en Inclusie - voor een inclusieve cultuursector
Onze partners
Belangenorganisaties
- Dovenschap – Grootste onafhankelijke vereniging voor dove mensen in Nederland
- Stichting HoorMij – Landelijke organisatie voor slechthorenden
- FODOK - Landelijke organisatie voor (ouders van) dove en slechthorende kinderen en kinderen met een communicatieve beperking
- Auris - Experts in spraak, taal en gehoor - geeft hulp aan iedereen die moeite heeft met horen, spreken of taal. Auris onderzoekt, behandelt, ondersteunt en geeft onderwijs
- Stichting Infodesk - Informatiecentrum over dove en slechthorende kinderen
- New Pack Inclusion Creators - Adviesbureau voor toegankelijkheid in de culturele sector
- Toegankelijke recreatie - Community van recreatieondernemers, belangenbehartigers, brancheorganisaties, experts en ervaringsdeskundigen
Meer informatie over de doelgroep
- Doof.nl - Nieuwssite voor doven en slechthorenden
- Woord en gebaar - Tijdschrift voor doven
- Wat telt! - Verbindt organisaties met de dove en slechthorende doelgroepen. Werkt veel samen met culturele organisaties.
- Kentalis - Onderwijsinstelling voor mensen die slechthorend, doof of doofblind zijn of een taalontwikkelingsstoornis (TOS) of communicatief meervoudige beperking hebben.
Met dank aan
Deze inspiratiepagina is mede mogelijk gemaakt door Bartiméus Fonds en HandicapNL
