De Laatste Getuigen 2021 - Je vergeet het nooit | Kind in de oorlog

Martin de Vos

“We waren erg arm, mijn vader zat vaak zonder werk in de oorlog, dan moest je maar zien hoe je rondkwam.. als kind sloot ik me af, zat graag in een droomwereld. Mijn ouders hadden 3 buurmannen die bij ons onder de grond kropen, er was altijd angst, er kon altijd iets gebeuren.. De laatste winter hadden we gelukkig bonnen van het IKB, dan kon je twee keer in de week in de school iets te eten krijgen, iets van soep, dan had je weer even iets in je buik..”

Gerrit Sonnenberg

“Mijn vader moest onderduiken en kon niet werken, dus het was armoe troef. We zijn eind december naar een zus van mijn moeder vertrokken, op de fiets, en daarna een boot naar Doezum, in Groningen. We hadden de oorlog niet overleefd als we niet weg waren gegaan.. Mijn ouders maakten zich altijd erge zorgen, over het eten en dat mijn vader gevaar liep, ik was een bang jongetje, dat is toch overgedragen, dat kan niet anders.”

John Spanjaard

“Ik ben na de oorlog alles gaan lezen, heb je mijn bibliotheek gezien? Ik wilde alles lezen, ook om te begrijpen wat er allemaal is gebeurd, ook in Duitsland, en in Rusland, vreselijk, het zijn allemaal misdaden tegen de mensheid. De Holocaust ook, zo zinloos, dat heeft me nooit losgelaten. Ik kan me nog herinneren dat ik in februari ’45 in de speeltuin in de Gaslaan was, ik werd heel bang van een enorm gedreun in de lucht, urenlang, later hoorden we dat die naar Duitsland vlogen, ik denk dat dat voor Dresden was, maar dat weet ik niet zeker..”

Arie Molenkamp

“Ik heb op de kleuterschool gezeten in de Willem 3-straat, dan liep ik langs de huizen, langs café de Roskam, de brandweer en het stadhuisje, heel mooi, dat is nu afgebroken, dan liep ik langs de huizen naar het schooltje aan het einde van de straat, altijd heel dicht tegen de huizen aan, omdat je.. er kon ineens wat gebeuren, je wilde snel ergens naar binnen kunnen gaan, aanbellen om onderdak te krijgen..”

Coby Kooi

“Mijn ouders waren lid van de Gereformeerde Kerk, en die deden heel veel voor onderduikers, dus er waren altijd mensen op doorreis in ons huis. Ik vond dat heel gewoon, ik dacht dat dat overal zo gebeurde. Mijn vader en oudere broer doken regelmatig onder in de kapel in Voorburg. Op een nacht werd er op de deur gebonsd, en nog eens en nog eens, toen ben ik met mijn zusje van 15 naar beneden gegaan. Ze deed de deur open en daar stond een jonge jongen, die begon te blozen, en mijn zusje zei: “Es gibt keine Männer hier”. “O”, zei die. En toen liep ie door.. ze waren niet allemaal even beroerd..”

Francesca Pattipilohy

“Toen de Japanners ons land bezetten bestonden er ineens geen inlanders meer, alleen maar Indonesiërs, we waren evenveel waard als de Japanners en dat was in het begin echt ongelooflijk.. Maar ik zag natuurlijk wel, al die mensen die naar kampen moesten.. Na het eerste jaar bleek Japan een vreselijke bezetter! Het laatste jaar mislukte de oogst en ging alle rijst naar het leger, ik herinner me het laatste jaar, de keren dat ik de weg op ging, dat er lichamen op straat lagen helemaal opgezet, van de honger gestorven, echt vreselijk was dat..”

Hetty van den Broeke

“Ken je de tekeningen van Burkie? Dan zie je wat er in de kampen is gebeurd. Er waren er ook die buiten bleven, als Indonesiërs.. Wij wisten het wel, maar we verraadden ze niet hoor! Er zaten zoveel mensen in die kampen, dat wisten de Japanners toch niet.. Na de capitulatie was het erg gevaarlijk hoor, die jongens werden allemaal opgehitst, ik heb vreselijke dingen gezien.. Alles wat je meemaakt blijft je óf bij, óf je zet het in een hokkie, hoe lang is het nu? 75 jaar nadien? ach, je moet toch verder.. Ik heb het op een gegeven moment een kastje gegeven..”