Het paleis van de troonrede
De Koninklijke Schouwburg in Den Haag is sinds 2022 het decor van de troonrede. Vanwege de verbouwing van het Binnenhof en dus ook de Ridderzaal, moest er voor Prinsjesdag een andere plek worden gezocht. De Grote Zaal van de schouwburg wordt daarvoor flink onder handen genomen: de stoelen in de theaterzaal worden weggehaald en een groot podium met rood tapijt wordt erover heen gebouwd. De historische stoelen uit de ridderzaal en natuurlijk de troon worden overgebracht. Er kunnen 800 mensen zitten, net als in de Ridderzaal.
Overigens werd de Ridderzaal ook voor de twee troonredes daarvoor niet gebruikt, toen was corona de reden en werd de Haagse Grote Kerk gebruikt om 275 toehoorders op anderhalve meter te verwelkomen. Na die corona-edities was het gelukkig weer tijd voor een feestelijke en volwaardige editie en werd gekozen voor de Koninklijke Schouwburg. Een locatie die een koning waardig is, het statige pand aan het Lange Voorhout was namelijk oorspronkelijk gebouwd als paleis.
Een paleis in de binnenstad
Prinses Carolina van Oranje-Nassau, was pas 17 jaar toen de 25-jarige prins Karel Christiaan Weilburg haar ten huwelijk vroeg. De dochter van stadhouder Willem IV was een goede partij voor deze afstammeling uit een verarmd Duits adellijk geslacht. Hij droomde van een groot paleis in Den Haag dat goed bij zijn nieuwverworven stand zou passen. Kosten noch moeite werden gespaard om een paleis met Franse allure te ontwerpen. Niemand minder dan de architect Pieter de Swart werd gevraagd voor het ontwerp. Alles volgens de laatste mode. In 1766 werd gestart met de bouwwerkzaamheden.
Maar van alle grootse plannen kwam weinig terecht. Van het hele paleis dat er zou komen is slechts één gebouw gerealiseerd (en zelfs dat was niet helemaal af). Het geld was op. Wegens de politieke problemen tussen de Republiek en keizer Jozef II nam Karel Christiaan in 1784 ontslag uit al zijn functies in de Republiek en vertrok terug naar Weilburg. Het Haagse paleis werd in 1799 voor een gering bedrag verkocht aan de Bataafse Republiek.
Zo stond er een half afgebouwd stadspaleis midden op een prachtige plek in Den Haag. Zonde natuurlijk. In 1802 kwam een groep rijke Hagenaars met het plan om het om te bouwen tot schouwburg. Ze gaven opdracht tot de ingrijpende verbouwing waarbij ook de laatste restanten van het authentieke interieur grondig werden verwijderd. In 1804 was de Schouwburg klaar en de eerste voorstellingen werden er gespeeld. Een nieuwe fase in de geschiedenis van het gebouw was begonnen.
Cultureel centrum van de monarchie
Koning Lodewijk Napoleon gaf de Schouwburg vier jaar later het predicaat “Koninklijk”. In dit hoftheater kwamen diplomaten, rijke burgers en de elite samen. De schouwburg werd het cultureel centrum van de monarchie. Maar rendabel was het allemaal niet, ondanks de koninklijke “subsidie” van Koning Willem I, liepen de kosten hoog op. Uiteindelijk neemt de gemeente in 1830 de exploitatie over.
Pas in 1841 komt het weer in Koninklijke handen. Koning Willem II zag de potentie van het theater als representatieve plek waar hij mensen kon ontvangen. Hij wilde theater inzetten om het instituut van de monarchie te versterken. Het verhoogde zijn status en dat van de hofstad. De gemeente vond het wel best, nu de koning het onderhoud betaalde. Zijn zoon Koning Willem III zag de Schouwburg van zijn inmiddels overleden, theaterminnende vader als een grote kostenpost en deed het gebouw in 1853 toch weer over aan de gemeente.
Koninklijk in de naam
De schouwburg bleef de naam Koninklijk houden. Niet helemaal terecht overigens. Officieel kreeg de Schouwburg pas op 1 augustus 1989 het predicaat Koninklijk, nadat toenmalig koningin Beatrix tijdens een bezoek ontdekte dat dit nog niet officieel was verleend. Ook toen de Koninklijke Schouwburg, het Nationale Toneel en Theater aan het Spui gingen fuseren, werd er goed op gelet dat het “Koninklijke” niet uit de naam van de Schouwburg zou verdwijnen. Nu is de Koninklijke Schouwburg een van de locaties van Het Nationale Theater. En op één dinsdag in het jaar heeft het een echte koninklijke functie, althans totdat het Binnenhof gereed is.
Tip
Neem een kijkje achter de schermen bij de Koninklijke Schouwburg en doe mee met een rondleiding. Meer informatie op www.hnt.nl/rondleidingen.