Eline Arbo: "Mijn Yerma verlangt naar een vrij en hartstochtelijk leven"

Eline Arbo is een van onze huisregisseurs. Ze maakt vaak eigen bewerkingen van bestaand repertoire en zoekt daarin altijd een maatschappelijk en politiek perspectief. Haar werk is kenmerkend door een muzikale en theatrale ingang, waar ze het persoonlijke met het politieke weet te combineren. Eerder maakte Eline o.a. de voorstellingen Het lijden van de jonge Werther en Weg met Eddy Bellegueule. Nu maakt ze een bewerking van de bijna honderd jaar oude toneeltekst van Federico García Lorca.

Waarover gaat het toneelstuk Yerma volgens jou?  

"Lorca heeft met Yerma een toneeltekst geschreven over een vrouw die een diep verlangen in zich meedraagt. Dit verlangen is existentieel, maar wordt concreet door de gekoesterde wens om een kind te krijgen. Lorca beschrijft het drama van het uitblijven van de inlossing, de obsessie die de overhand neemt als de tijd verstrijkt en de destructieve gevolgen daarvan. Yerma gaat voor mij over de vraag wat een volmaakt leven is, over vrijheid en zelfontplooiing, maar ook over moederschap, liefde en nalatenschap."

Wat was voor jou de motivatie om dit stuk nu op te voeren? 

"Lorca heeft in een tijd en wereld waarin dat niet vanzelfsprekend was, het perspectief van de vrouw gekozen. In veel repertoirestukken zijn existentiële vragen voorbehouden voor mannen. We leven immers in een patriarchale wereld. Daarom kies ik er bewust voor te tonen dat Yerma geen toneelstuk is over een vrouw met een vrouwenprobleem, maar over een mens met een existentieel drama. Tegelijkertijd - en dat maakt dit uitgangspunt spannend - ís Yerma natuurlijk een vrouw en is het een biologisch gegeven dat haar drama bepaalt. Ook al zijn we inmiddels bijna een eeuw verder, bewuster en kundiger dan ooit op medisch gebied, haar drama is constant gebleven. Er zullen altijd vrouwen zijn die zich identificeren met het personage Yerma, met haar wens om kinderen te krijgen en de biologische klok die daaraan verbonden is. Yerma confronteert mij steeds weer met de tijdsloosheid van haar drama, dat zelf dan weer wordt gevoed door het verstrijken van de tijd, zo pijnlijk, zo gewelddadig eigenlijk."

Je hebt een bewerking gemaakt. Hoe ben je omgegaan met het tijdsgebonden en diepgewortelde Spaanse karakter van het stuk?  

"De wereld waarin Lorca leefde was diep doordrongen van katholieke idealen en regels die het leven van vrouwen bepaalden. Ook de Roma gemeenschap (‘gitanos’) uit Andalusië legde vrouwen strenge regels op. In het Spanje van ’34 werden vrouwen uitgehuwelijkt en was een scheiding bij wet verboden. Dat is niet de wereld die ik op toneel wil brengen en dus heb ik de tekst bewerkt om het onvervulde verlangen van Yerma ook voor onze tijd voelbaar te maken. Zo wilde ik Yerma niet letterlijk op het platteland zetten, omdat ze voor mij symbool staat voor een grotere wereld. De scenografie van Juul Dekker creëert een abstracte wereld waarin het verstrijken van de tijd voelbaar is. Tegelijkertijd wil ik ook de symboliek van Lorca tonen. Rebekka Wörmann flirt met haar kostuumontwerp met Spaanse tekens en onderzoekt Thijs van Vuure met zijn muziek het spanningsveld tussen Lorca’s poëtische en symbolische taal en een hedendaagse adem."

Foto: Sofie Knijff